Friday, 27 January 2017

SHRUTISMBHINNARTHK SHABD (HOMONYMS) IN HINDI

श्रुतिसम भिन्नार्थक शब्द 

जिन शब्दों का उच्चारण लगभग समान हो पर अर्थ भिन्न - भिन्न हों , श्रुतिसम भिन्नार्थक शब्द कहलाते हैं। 


समरूपी शब्द               अर्थ  समरूपी शब्द                अर्थ समरूपी शब्द                अर्थ 
1. अनल                       अग्नि
   अनिल                       वायु 
2. अन्न                         अनाज
   अन्य                          दूसरा 
3. अनिष्ट                                    बुरा
  अनिष्ठ                            निष्ठारहित  
4. अंस                          कंधा
   अंश                         हिस्सा   
5. अपेक्षा             इच्छा, तुलना
    उपेक्षा                     निरादर 
6. अंत                                  समाप्त
   अंत्य                                      नीच 
7. अर्घ                       जलदान
   अर्घ्य            पूजा की सामग्री 
8. अंतर                          हृदय
    अंदर                         भीतर
9. अनु                                      पीछे
   अणु                                      कण
10. अलि                         भ्रमर
     अली                          सखी 
11.असित                       काला
     अशित               खाया हुआ
12. अचार                पिकल (Pickle)
     आचार             आचरण ,व्यवहार
13. अभिराम                  सुंदर
    अविराम              बिना रुके 
14. अपचार                 अपराध
      उपचार                    इलाज
15. अंक                                   गोद
      अंग                      शरीर के भाग 
16. आकर                      खान
     आकार                  आकृति 
17.आमरण               मृत्युपर्यंत
     आभरण                आभूषन 
18.आहुत                                  यज्ञ
     आहूत                            निमंत्रण 
19. इत                     इस तरफ
     इति                       समाप्ति 
20. इतर               अन्य ,दूसरा
      इत्र             सुगंधित पदार्थ 
21.इंदिरा                             लक्ष्मी
     इंद्रा                       इंद्र की पत्नी 
22. उद्धत                     उदण्ड
      उद्यत                       तैयार 
23. ओर                          तरफ
      और                            तथा
24.कल    आने वाला / बीता हुआ कल
    काल                         समय, मृत्यु 
25. कुल                            वंश
      कूल                      किनारा 
26.केसर               शेर की गर्दन
                                    के बाल
     केशर                       कुंकुम
27.कृति                                  रचना
     कृती                              परिश्रमी 
28. कलि                    कलियुग
      कली           अधखिला पुष्प
29. क्रम                    सिलसिला
      कर्म                           कार्य
30.कुट                                      घर
     कूट                                    पर्वत 
31. गत                    बीता हुआ
     गति                            दशा
32.गिरि                           पर्वत
      गिरी      गिरना का भूतकाल
33. गुर                                  उपाय
      गुरु                                शिक्षक 
34. ग्रह               चंद्र,सूर्य आदि
      गृह                             घर 
35. चरण                            पैर
      चारण                          भाट
36. चिर                                  पुराना
      चीर                                    वस्त्र 
37. चालक            चलाने वाला
      चालाक                     चतुर 
38.छात्र                        विद्यार्थी
     क्षात्र                क्षत्रिय संबंधी 
39. जरा                                 बुढ़ापा
      ज़रा                                   थोड़ा 
40. तरणि                         सूर्य
      तरणी                       नौका 
41.तरंग                            लहर
     तुरंग                           घोड़ा 
42. दिन                                  दिवस
      दीन                                   गरीब
43. दशा                        हालत
      दिशा                       तरफ 
44. द्विप                           हाथी
      द्वीप                            टापू 
45. दूत                           संदेशवाहक
      द्यूत                                   जुआ
46. दारा                           पत्नी
      द्वारा                            हेतु
47. द्रव                    तरल पदार्थ
      द्रव्य                             धन 
48. धरा                                    पृथ्वी
      धारा                           नदी प्रवाह 
49. निर्माण                     रचना
      निर्वाण                       मोक्ष 
50. निर्जर                        देवता
      निर्झर                       झरना 
51. नीड़                                घोंसला
      नीर                                     जल 
52. नारी                            स्त्री
      नाड़ी                          नस 
53. नियत                       निश्चित
      नियति                       भाग्य 
54. नेक                                    भला
      नेकु                                 तनिक 
55. पथ                           रास्ता
      पथ्य           रोगी का भोजन 
56. परुष                        कठोर
      पुरुष                  आदमी/नर
57. प्रमाण                                 सबूत
      परिमाण                              मात्रा 
58.  प्रसाद       मंदिर का प्रसाद
       प्रासाद                     महल 
59. प्रथा                            रीती
      पृथा            अर्जुन की माता 
60. प्रकृत                                 पदार्थ
      प्रकृति                             स्वभाव 
61. प्रहार                          चोट
      परिहार                     त्याग 
62. प्रणय                           प्रेम
      परिणय                    विवाह 
63. प्रकार                                 तरह
     प्राकार                               किला 
64. पानी                           जल
      पाणि                          हाथ 
65. फ़न                    हुनर कला
      फन               साँप का फन 
66. बदन                                  शरीर
      वदन                                    मुख
67. बलि                      बलिदान
      बल                  शक्तिशाली
68. भुवन                        संसार
      भवन                            घर 
69. भीत                              डरा हुआ
      भीति                                 दीवार
70. मत                       राय,वोट
      मति                           बुद्धि
71. मद                            मस्ती
      मद्य                          मदिरा 
72. मात्र                                   केवल
      मातृ                                   माता 
73. मूल                             जड़
      मूल्य                       कीमत
74. यक्ष                     वन देवता
      अक्ष                             धुरी 
75. ललित                                 सुंदर
      ललिता                       सुंदरी ,स्त्री 
76. लक्ष्य                       उद्देश्य
      लक्ष                          लाख 
77. वसन                        कपड़ा
      व्यसन               बुरी आदत 
78. विष                                    जहर
      विस                     कमल की नाल 
79. वृंत                           डंठल
      वृंद                           समूह 
80.व्यजन                         पंखा
      विजन                       निर्जन 
81. शशधर                             चंद्रमा
      शशिधर                               विष 
82. शर                             बाण
      सर                          तालाब
83. शुल्क                        फ़ीस
      शुक्ल                     स्वच्छ 
84. संकर                                मिश्रित
      शंकर                                  शिव 
85. सूर                        सूरदास
      शूर                              वीर
86. सुधि                          स्मृति
      सुधी                   बुद्धिमान 
87.स्वपच                          स्वयं पाकी
     श्वपच                               चांडाल 
88. सर्ग                            सृष्टि
      स्वर्ग                     देवलोक 
89. सुत                            बेटा
      सूत                           शक 
90.समर्थ                           शक्तिमान
     सामर्थ्य                              शक्ति 

24 comments:

  1. समान
    सम्मान

    ReplyDelete
  2. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  3. I want धिर , धीर।

    ReplyDelete
  4. कडा और कढ़ा

    ReplyDelete
  5. नहीं है जो हम ढूंढ रहे हैं

    ReplyDelete
  6. नहीं है जो हम समरूप भिन्नार्थक शब्द ढूंढ रहे हैं

    ReplyDelete
  7. छटा
    छठा


    please reply

    ReplyDelete