Thursday, 19 January 2017

VILOM SHABD (ANTONYM WORDS) IN HINDI


विलोम शब्द 

कुछ शब्द परस्पर विपरीत अर्थ बताते हैं। ऐसे शब्दों को विलोम शब्द कहा जाता है। 

शब्द विलोम शब्दविलोम 
1. अथ  इति 2. अंधकार प्रकाश 
3. अल्प अधिक 4. अमृत विष 
5. अर्थ अनर्थ 6. अल्पायु दीर्घायु 
7. अनुज अग्रज 8. अनुकूल प्रतिकूल 
9. अपेक्षा उपेक्षा 10. अभिमान नम्रता 
11. अनुराग विराग 12. अतिवृष्टि अनावृष्टि 
13. अँधेरा उजाला 14. अज्ञ विज्ञ 
15. अधिक न्यून 16.अनंत  सांत 
17. अपना पराया 18. अनिवार्य वैकल्पिक 
19. आकर्षण विकर्षण 20. आदि अंत 

21. आदर 
अनादर , निरादर 22. आकाश 
पाताल 
23. आगामी गत 24. आदान प्रदान 
25. अभियंतर बाह्य 26. आग्रह दुराग्रह 
27. आदर्श यथार्थ 28. आयात निर्यात 
29. आशा निराशा 30. आय व्यय 
31. आलस्य  स्फूर्ति 32. आर्य अनार्य 
33. आरंभ अंत 34. आविर्भाव तिरोभाव 
35. आहार निराहार 36. आवाहन  विसर्जन 
37. इच्छा  अनिच्छा  38. इहलोक परलोक 
39. ईश्वर अनीश्वर 40. उचित अनुचित 
41. उत्कर्ष अपकर्ष 42. उदय अस्त 
43. उदार अनुदार , संकीर्ण 44. उधार नकद 
45. उन्नति अवनति 46. उपकार अपकार 
47. उपस्थित अनुपस्थित 48. उपयोग अनुपयोग 
49. उपाय निरुपाय 50. उत्तर अनुत्तर , प्रश्न 
51. उद्यमी आलसी 52. उपरलिखित निम्नलिखित 
53. उऋण ऋणी 54. उग्र शांत 
55. उतार चढ़ाव 56. उत्कृष्ट निकृष्ट 
57. उत्थान पतन 58. उर्वर ऊसर 
59. उत्तम अधम 60. उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण 
61. उष्ण शीत 62. ऊँचा नीचा 
63. ऋजु कुटिल 64. एक अनेक 
65. एकता अनेकता 66. ऐक्य अनैक्य 
67. ऐच्छिक अनैच्छिक 68.ऐच्छिक  अनिवार्य 
69. कायर साहसी  , वीर 70. कृश हृष्ट - पुष्ट 
71. कड़वा मीठा 72. कटु मधु 
73. कठोर कोमल 74. कीर्ति अपकीर्ति 
75. कर्म निष्कर्म 76. कृत्रिम  स्वाभाविक 
77. कृतज्ञ कृतघ्न 78. कृपालु  क्रूर , निर्दयी 
79. क्रिया प्रतिक्रिया 80. क्रय विक्रय 
81. क्षम्य अक्षम्य 82. क्षणिक शाश्वत 
83. खरा खोटा 84. खंडन मंडन 
85. खेद प्रसन्नता 86. खाद्य अखाद्य 
87. गरीब अमीर 88. गमन आगमन 
89. गहरा उथला 90. गद्य  पद्य 
91. गुण अवगुण 92. गुप्त प्रकट 
93. गुरु शिष्य 94. ज्ञान अज्ञान 
95. घात प्रतिघात 96.घृणा  प्रेम 
97.चंचल  स्थिर 98. चल अचल 
99. चर अचर 100. छूतअछूत 
101. छल निश्छल 102. जड़  चेतन 
103. जल निर्जल , थल 104. जंगम स्थावर 
105. जय पराजय 106. जन्म मृत्यु 
107. जटिल , कुटिल सरल 108. जीवन मरण , मृत्यु 
109. जंगली पालतू 110. ठोस तरल 
111. तरुण वृद्ध 112. दयालु निर्दय 
113. दाता याचक 114. दिन रात 
115. देव दानव 116. दोषी  निर्दोष  
117. दुर्लभ सुलभ 118. दुराचारी सदाचारी 
119. धनी निर्धन 120. धर्म अधर्म 
121. धीर अधीर 122. निर्मल मलिन 
123. नवीन प्राचीन 124. नख शिख 
125. नश्वर अनश्वर 126. निकट दूर 
127. निरक्षर साक्षर 128. निरर्थक सार्थक 
129. नूतन पुरातन 130. निंदा स्तुति 
131. न्याय अन्याय 132. पंडित मूर्ख 
133. पक्ष विपक्ष 134. पवित्र अपवित्र 
135. पतिव्रता कुलटा 136. परकीया स्वकीया 
137. पाप पुण्य 138. पाश्चत्य पौर्वात्य 
139. पूर्ण अपूर्ण 140. पुरस्कार दंड 


शब्द       विलोम            शब्द        विलोम 
141. प्रत्यक्ष परोक्ष  142. प्रवृत्ति     निवृत्ति 
143. प्रभु                 दास , सेवक         144. प्रेम           घृणा             
145. बंधन मुक्ति , मोक्ष 146. बाढ़ सूखा 
147. बुरा भला 148. बुराई भलाई 
149. बद्ध मुक्त 150. भद्र अभद्र 
151. भारी हल्का 152. भूत भविष्य 
153. भाव अभाव 154. मितव्यय अपव्यय 
155. मनुष्यता पशुता 156. मलिन निर्मल 
157. मानव दानव 158. मान अपमान 
159. मित्र शत्रु 160. मिलन बिछोह 
161. मिथ्या सत्य 162. मौखिक लिखित 
163. मूक वाचाल 164. मोक्ष बंधन 
165. मंगल अमंगल 166. यश अपयश 
167. योगी भोगी 168. रुग्ण स्वस्थ 
169. रहित सहित 170. रक्षक भक्षक 
171. राग विराग , द्वेष 172. रात्रि दिवस 
173. राजा रंक  174. लाभ हानि 
175. लोभ संतोष 176. विकल्प संकल्प 
177. वक्र ऋजु 178. विपन्न संपन्न 
179. वरदान अभिशाप 180. विधि निषेध 
181. विशुद्ध दूषित 182. विजय पराजय 
183. विधवा सधवा 184. विरोध समर्थन 
185. वादी  प्रतिवादी 186. वृद्धि क्षय 
187. शकुन अपशकुन 188. शिव अशिव 
189. शयन जागरण 190. शुष्क आद्र 
191. शुभ अशुभ 192. शीत ऊष्ण  
193. शिष्ट अशिष्ट 194. सुपुत्र कुपुत्र 
195. स्वाधीन पराधीन 196. सरस नीरस 
197. सजीव निर्जीव 198. सगुण निर्गुण 
199. सामिष निरामिष 200. सुगंध दुर्गन्ध 
201. सुर असुर 202. सौभग्य दुर्भाग्य 
203. संक्षेप विस्तार 204. सुख दुःख 
205. सूक्ष्म स्थूल 206. सक्रिय निष्क्रिय 
207. हर्ष शोक 208. हास्य रुदन 
209. हित अहित 210. हिंसा अहिंसा 

No comments:

Post a Comment